Ngày xưa, ở miền đất Lạc Việt, cứ
như bây giờ là Bắc Bộ nước ta, có một vị thần thuộc nòi rồng, con trai thần
Long nữ, tên là Lạc Long Quân. Thần mình rồng, thường ở dưới nước, thỉnh thoảng
lên sống trên cạn, sức khỏe vô địch, có nhiều phép lạ.
Thần giúp nhân dân diệt trừ Ngư tinh, Hồ tinh, Mộc tinh là những loài yêu quái bấy lâu làm hại dân lành. Thần dạy dân cách trồng trọt, chăn nuôi và cách ăn ở. Xong việc, thần thường về thủy cung với mẹ, khi có việc cần, thần mới hiện lên.
Bấy giờ, ở vùng núi cao phương Bắc,
có nàng Âu Cơ thuộc dòng họ Thần Nông, xinh đẹp tuyệt trần, nghe tiếng vùng đất
Lạc có nhiều hoa thơm cỏ lạ, bèn tìm đến thăm. Âu Cơ và Lạc Long Quân gặp nhau,
đèm lòng yêu thương, rồi trở thành vợ chồng, cùng nhau chung sống trên cạn ở điện
Long Tráng.
Ít lâu sau, Âu Cơ có mang đến kì
sinh nở. Chuyện thật lạ, nàng sinh ra một cái bọc trăm trứng nở ra một trăm con
trai, con nào con ấy hồng hào, đẹp đẽ lạ thường. Đàn con không cần bú mớm mà tự
lớn lên như thổi, mặt mũi khôi ngô, khỏe mạnh như thần.
Thế rồi một hôm, Lạc Long Quân vốn
quen ở nước, cảm thấy mình không thể sống mãi trên cạn được, đành từ biệt Âu Cơ
và đàn con để trở về thủy cung với mẹ. Âu Cơ ở lại một mình nuôi đàn con, tháng
ngày chờ mong, buồn tủi. Cuối cùng nàng gọi chồng lên và than thở.
- Sao chàng bỏ thiếp mà đi, không
cùng thiếp nuôi đàn con nhỏ?
Lạc Long Quân nói:
- Ta vốn nòi rồng ở miền nước thẳm,
nàng là giòng tiên ở chốn non cao. Kẻ ở cạn, người ở nước, tính tình tập quán
khác nhau, khó mà ăn ở cùng nhau một nơi lâu dài được. Nay ta đưa năm mươi con
xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương. Kẻ miền
núi, người miền biển, khi có việc gì thì giúp đỡ lẫn nhau, đừng quên lời hẹn.
Âu Cơ và trăm con nghe theo, rồi
cùng nhau chia tay nhau lên đường.
Người con trưởng được tôn lên làm
vua, lấy hiệu là Hùng Vương, đóng đô ở đất Phong Châu, đặt tên nước là Văn
Lang. Triều đình có tướng văn, tướng võ, con trai vua gọi là quan lang, con gái
vua gọi là mị nương, khi cha chết thì được truyền ngôi cho con trưởng, mười mấy
đời truyền nối ngôi vua đều lấy danh hiệu Hùng Vương, không hề thay đổi.
Cũng bởi sự tích này mà về sau,
người Việt Nam ta con cháu vua Hùng, thường nhắc đến nguồn gốc của mình là con
Rồng cháu Tiên.
(Theo Nguyễn Đổng Chi, Sách
Ngữ văn 6, tập một, NXB Giáo dục Việt Nam, 2017)